पॉम्फ्रेट तिखलं (ऑइल फ्री)

 तिखलं हा एक मालवणी पदार्थ. पण पावसाळ्यात मिळणाऱ्या ताज्या-ताज्या माश्याच तिखलं कोकणात अगदी घरोघरी केल जात. प्रत्येकाची करण्याची पद्धत थोडी वेगळी असू शकते. आंबट, तिखट असा हा अगदी चमचमीत मासळीचा प्रकार... नुसत्या नावानेच जिभेला पाणी सुटल्याशिवाय रहात नाही.‘

मॅरिनेट करण्यासाठी लागणारी सामुग्री -
हाताच्या आकाराचे १ पॉम्फ्रेट स्वच्छ धुवून साफ करून घावे, त्यावर सुरीने आडवे दोन कट द्यावे. यावर प्रत्येकी अर्धा छोटा चमचा हळद, लाल तिखट, कोकम रस/ आगळ आणि १ चमचा मीठ हे सर्व व्यवस्थित लावून झाकून १५-२० मिनिटे फ्रिजमध्ये ठेवावे. (छोटा चमचा घ्यावा, त्याचा आकार साहित्य चित्रामध्ये दाखवला आहे.)

तिखलं मसाला साहित्य- लसणीच्या २-३ पाकळ्या बारीक चिरून, मूठभर स्वच्छ धुतलेली कोथींबीर, १-२ हिरवी मिरच्या (कमी तिखटाच्या), १ कोकम साल. लाल तिखट चविला+रंगाला प्रत्येकी १-१ चमचा, गरम मसाला १ चमचा, कांदा-लसूण मसाला असेल तर १ मोठा चमचा. थोडेसे पाणी.

कृती- मॅरिनेट केलेल्या पॉम्फ्रेटला एका कढईमध्ये घ्या. त्यावर वरील सर्व साहित्य लावा. थोडे शिजण्यापुरते पाणी घालून वरती एक झाकण ठेवून पलटी न करता तसेच ५ मिनिटे तसेच दुसर्या बाजुनेही ५ मिनिटे शिजवुन गॅस बंद करावा. थोडी कोथींबीर वरुन भुरभुरवी व चमचमित पॉम्फ्रेट तिखलं भाकरी बरोबर सर्व करा.

थोडे पाणी घातल्याने पॉम्फ्रेट दोन्ही बाजूंनी व्यवस्थित शिजते, जास्त शिजवण्याची गरज लागत नाही. या प्रकारे ओला बांगडा आणि हलवा वगेरे मासे छान होतात.

विशेष - या प्रकारामध्ये आपण अजिबात तेल वापरले नाही. माश्याला स्वतःचे तेल असतेच तेवढे पुरे आहे. ज्यांना डॉक्टरने जेवणातील तेल कमी करण्याचा सल्ला दिला असेल तर त्यांच्यासाठी हा उत्तम प्रकार.

{https://siddhic.blogspot.com}

जाई!

श्रावणात घन निळा बरसला

रिमझिम रेशिमधारा !

उलगडला झाडांतुन अवचित

हिरवा मोरपिसारा !

‘पाडगावकरांचे गीत, ते ही लता दिदींच्या आवाजात ऐकण्याचा आनंदच वेगळा ना?'
"वर्षा झालं का तुझं? निघायच का?" घनश्यामने रेडीओचा आवाज कमी करत हाक दिली. बाहेर मुसळधार पाऊस फेर धरुन तांडव करत होता.’
'आज काय झालय काय याला? वर्षभराच एकदाच पडून घेतोय वाटत.' त्याच्या मनात विचार आला. "वर्षा झालं का गं? " त्याने परत आतल्या दिशेने पाहत विचारले. पण काहीच उत्तर मिळाले नाही.
'हिचा आपला नेहमीचा उशीर. एवढ्या दिवसांनंतरही काही बदल झालेला नाही. आहे तशीच आहे.' म्हणत घना किचनकडे वळणार तेवढ्यात टेलिफोनची रिंग वाजली.
"हॅलो!"

"घना तात्या बोलतोय." पलिकडून चाचपडत्या आवाजात.

"हा, तात्या बोला ना! कसे आहात?"

"मी ठिक रे, ते हॉस्पीटलमध्ये वर्षा...." तात्या मधेच अडखळले.

"हो काका, आम्ही तिथेच निघालोय चेकपसाठी. एक, एकच मिनिट ह... " म्हणत त्याने रिसिव्हर बाजुला करुन पुन्हा एकदा वर्षा असा आवाज दिला.

"तुला केव्हा समजलं? फार वाईट झाल रे! वर्षा..." तात्या फोनवरती रडायला लागले. त्यांचा रडण्याचा आवाज घनाला अगदी स्पष्ट ऐकू येत होता.

"काका झालं तरी काय? बोला ना! वर्षाला फोन देऊ का?"

"वर्षाला फोन कसा देणार? ती गेली ना रे. आपल्याला सोडून गेली रे ती... कायमचीच!" काका पुन्हा हमसून हमसून रडू लागले होते. ते काय बोलत आहेत ते ऐकून घनाचे तर आवसानच गळून पडले.

"वेड्यासारख काय बोलताय काका... कस काय शक्य आहे? ती... ती तर काल रात्रीच इथे आली... आम्ही आत्ता हॉस्पिटलमध्ये निघालो आहोत."

"घना... तू ठीक आहेस ना? तुला शॉक लागला असेल ऐकून, लागणार म्हणा, एकत्र राहत नसलात तरीही शेवटी तुझी बायको होती ती ... पण हेच खर आहे. वर्षा आता आपल्यामध्ये नाही आहे."

काकाचे शेवटचे वाक्य, आणि घनाला दरदरुन घाम फुटला होता. हातातले रिसिव्हर गळून पडले. दुसर्याच क्षणी त्याने किचनकडे धाव घेतली.
'वर्षा!'
'वर्षा!'
खुप वेळा आवाज दिला, सैरभेर शोधल त्याने, पण वर्षा घरी कुठे दिसेना. गोठून टाकणारा गारवा हवेत पसरला होता, बाहेर घनघोर पाऊस आणि याच्या मस्तकावरुन मात्र घामाचे ओघळ लागले होते.
'काल रात्रीच तर आली ती. मध्यरात्री... त्या बाहेरच्या जुईच्या झुडपाखाली उभी होती माझी वाट पाहत. केवढी भिजली होती. मला पण घरी यायला उशीर झाला होता. आल्या-आल्या माझ्या मिठीत शिरून खुप-खुप रडली वेडी. किती गप्पा मारल्या आम्ही... मग एकदास ठरवुन टाकलं, यापुढे भांडायचे नाही. मी अगदी शुल्लक गोष्टीवरुन भांडत बसायचो, एकदा ती रागावून माहेरी निघून गेली ती ६-७ महिने आलीच नाही, आणि मी पण हट्टी... तिला आणायला ही गेलो नाही. ना फोन... ना भेट. पण काल आली ती. हो कालच आली... लवकरच मी बाबा होणार आहे हे सांगायला. मला पक्क आठवतंय. मी काय वेडा नाही. तिचे काका काहीही बोलतात. बेडरुममध्ये असेल.... असेलच....'
त्या बाहेरच्या पावसासारखाच बेभान झालेला घना बेडरुमकडे वळला.
'कपाटाच्या इथे? नाही... नाही... तिला तयार व्हायला वेळ लागतो ना, आरश्याच्या इथे असेल... नाही, मग बाथरुममध्ये?' अख्खे घर शोधून झाले, तेव्हा हताश घना डोक हाताने गच्च धरुन पलंगावर बसला. काय चालल आहे हे त्याच त्यालाच कळेना. आसमंत बडबडला, तडफडला, खुप रडला. अगदी बरसणार्या पावसासारखा. बाजूला असेलेल्या टेलीफोनची रिंग वाजून-वाजून थकली, एक... दोन, तीन वेळा... कितीतरी वेळ फोन वाजतच राहीला होता.
एका घटीकेचा अवधी हा हा म्हणता सरला होता. कडाडून विजेने आपण आल्याची वर्दी दिली. ढगांचा नाद सुरु झाला आणि पुन्हा पावसाने जोर धरला. वादळवार्‍याने एकाकी बंद खिडकी खडखडून उघडली होती. त्या आवाजाने शुद्धीवर येऊन घना पलंगावरून उठला. बाजूचा फोन उत्तराच्या अपेक्षेने अजून ही अधूनमधून वाजतच होता. घनाने तो सुन्नपणे कानाला लावला.

"घना तू ठिक आहेस ना? आम्ही वाट पहातोय रे हॉस्पिटलमध्ये. येतोयस ना?" तात्या मलुल आवाजात बोलत होते.

"सारच संपलं. आता काय बाकी आहे काका. माझ्यासाठी संपलं सगळ."

"अरे अस म्हणू नकोस. त्या लहान जिवासाठी तरी. तुझी वर्षा एक छोटी कळी मागे सोडून गेली आहे. इथून कायमचेच निघून जाण्याआधी तिने काल एका गोंडस मुलीला जन्म दिला आणि मध्यरात्री अचानक जीव सोडला."

"म्हणजे काका... मला मुलगी झाली..." पुढे घनाच्या तोंडातून एकही शब्द फुटेना.

आता त्याला एकत्रीतपणे मिळालेला आनंद आणि त्याबरोबरच आलेले दुखः या दोन्ही गोष्टी पचविणे जड झाले होते. अवाक होऊन तो पुन्हा जागच्या जागीच कोसळला. बाजूच्या धडधडणार्या खिडकीतून अचानक आतमध्ये सपकन थोड्या जनधारांचा मारा झाला होता. त्यासरशी बाहेरुन आत डोकावू पहाणार्या जाईच्या वेलीची ओंजळभर ताजी टवटवीत फुले त्या लालसोनेरी चादरीच्या घडीवर येऊन विखुरली. तिचं चादर, जी सभोवती लपेटून वर्षा त्याच्या कुशीत शांत निजली होती. काल रात्री...कदाचित कायमचीच...स्वप्नात की सत्यात?

पलिकडून तात्या फोनवरती बडबडत होते. "तुला माहिती आहे. वर्षाने तर बाळाच नाव सुद्ध्या ठरवून ठेवल होत रे. मुलगा झाला तर विहंग... आणि मुलगी झाली तर जाई. तुझी जाई तुझी वाट बघतेय. येतोस ना?."
त्या जाईच्या फुलांसकट ती चादर उराशी लावून घना खिन्न मनाने उठला. तसेच रडविले नेत्र पुसत घाईघाईने निघालाही, त्याच्या जाईला भेटायला. सकाळपासून सुरु असलेली पावसाची रिपरिप ही थांबली होती.
कधीही न थांबण्यासाठी एक चिरंतन पाऊस आता घानाच्या आत बरसू लागला. आत... मनात... खोलवर...
त्याच्या आणि वर्षाच्या विरहाचा पाऊस.

समाप्त
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
पुर्वप्रसिद्धी - "रेशिमधारा" पावसाळा ई विशेषांक २०२० https://drive.google.com/file/d/1axoKzr6csU5YUmYhOGrm7wk_BtzyCjvM/view?u...
©सर्व हक्क लेखिकेस्वाधिन.

मिरगाचा पाऊस

                         

"निमा! तांदळाची भाकर करते ना ग? आणि हो... थोडं सुक्या करदीच कालवण त्याबरोबर खाऱ्या बांगड्याच तोंडीलावणं पाहिजेच. नाहीतर जेवायची नाही हो ती."    अप्पांनी हसत-हसत फर्मान सोडला होता.

"होय. आप्पा सगळं करते."    निमाही रोजच्याच सवयीप्रमाणे बोलून गेली.

"आणि ते ..."

"हो. हो... समजलं आप्पा. करदीच्या कालवणात कच्या कैरीच्या चार फोडी टाकायच्या,  कोकम नाही. त्याने चव बिघडते. बरोबर ना?"

तिच्या या वाक्यावर दोघेही मनसोक्त हसले.

"कैरी नसेल तर आंब्याची वाळलेली दोन आमसूल टाकायची. झकास बेत होईल."    म्हणत आप्पा उठून पडवीत आले. अंगणातून समोरच्या बेड्याची टेहळणी करत त्यांनी नकारार्थी मान डोलावली.

जेमतेम अर्धी घटिका सरते न सरते तोच त्यांनी पुन्हा थरथरत्या पावलांनी स्वयंपाक घरात डोकावत कानोसा घेतला.  "निमा! उद्याच किश्याला चढणीचे मासे सांगून ठेवतो. दोन दिवसात आणून देईल तो. करशील ना?"   

"हो आप्पा करेन. माईंना मासे खूप आवडतात ना... माहीत आहे मला."

"तिच लुगडी-चोळी आणि गोधड्या वगैरे सगळं चांगलं धुवून ठेवलंस काय?"

"आप्पा अहो सगळी तयारी झाली... सकाळपासून दाराला डोळे लावून आहात. आत्ता येईल..आत्ता येईल म्हणून, थोडं आराम करता का?"

निमाने आराम खुर्ची समोर करत, आपल्या हातांचा आधार देत त्यांना बसवले. त्यांच्या हातातील लाकडी काठी खाली ठेवून खांद्यावचा छोटासा हातरुमाल घेऊन कपाळावरचा घाम पुसला.

आप्पांचे मात्र त्यांच्या जाडजूड चष्म्याच्या कडेतून दाराकडे लक्ष होते. "बघ जरा पंचांगात... मिरग चालू झालं ना? उद्या नक्षत्र बदलतंय. आज आलीच पाहिजे ती.... आलीच पाहिजे."

नेहमीप्रमाणे त्यांची एकट्याचीच बडबड चालू होती. सारखं-सारखं दाराकडे बघून त्यांची बेचैनी वाढत चालली. ते पाहून निमाचे डोळे पाणावले. त्यांच्या नकळत तिने पदराने डोळ्याचा कडा टिपल्या आणि ती स्वयंपाक घराकडे वळली.

'आज दोन आठवडे हे असच चालू होत. झालं उद्या पासून सगळं ठीक होईल. कसबस अजून एक दिवस ढकलायचा होता. माईंचं लुगडी-चोळी, दोन जाडजूड गोधड्या आणि पानांची चंची सार साहित्य उचलून लाकडी पेटाऱ्यात भरत तिने पेटारा बंद केला.

"व्यवस्थित घडी करून ठेवलं पाहिजे हो. परत पुढच्या मिरगात काढावं लागेल." स्वतःशीच पुटपुटत तिने दोन ताटं वाढायला घेतली. आणि बाहेर पावसाची रिपरिप चालू झाली. खिडकीतून पावसाकडे बघत तिने एक समाधानाकारक उसासा दिला. " वेळेवर आलास रे बाबा! नाहीतर माझ्यावर धर्मसंकट कोसळले असते."  असे मनातल्या मनात म्हणत तिने चौरंगावर एक ताट लावून आपांना आवाज दिला.

"आप्पा चला जेवून घ्या."

"जेवायला काय वाढ़तेस. ती येईल एवढ्यात मग एकत्र बसुया ना."

"आप्पा त्यांना उशीर होईल. त्या संध्याकाळीच येतील बहुतेक. बाहेर पाऊस बघा काय आहे तो."  बाहेरच्या पावसाकडे बोट दाखवत निमाने त्यांची समजूत काढली.

"असं कसं? 'यंदाच्या मिरगात तिला सोडायला येतो. 'असं बोलला ना बाळ्या. मग यायलाच पाहिजे. यायलाच पाहिजे. घेऊन कशाला गेला? का घेऊन गेला? तेही मला न विचारता."    आपांचा पारा अचानक चढला होता. वाढलेले ताट बाजूला सारून ते अचानक उठून दाराच्या दिशेने निघाले.

"आप्पा शांत व्हा. येतील ते संध्याकाळी माईंना घेऊन. पाऊस जास्त आहे आणि आपल्या गावाला यायला एक रस्ता. त्यावरील लाकडी साकव देखील डळमळीत झालाय. थोडा पाऊस वाढला तरीही तो बंद करून ठेवतात. त्यामुळे उशीर झाला असेल."  

निमाने त्यांना हाताला धरून पुन्हा आत आणले. पण आप्पा मात्र आता खूपच चिडले होते. त्यांची थरथर वाढली. कपाळावर भर पावसात घाम फुटला होता. श्वसनाचा वेगही वाढू लागला होता.

"संध्याकाळी येईल म्हणतेस. अजून राखण द्यायची बाकी आहे ना. आज मिरगाचा शेवट ग. काहीही करून आजच संध्याकाळी राखण द्यावी लागेल. आलाच पाहिजे.... आलाच पाहिजे. कोंबडा कोण कापणार ? आणि रसरशीत काळ्या वाटणातली गावठी कोंबडी खावी तर माईच्या हातचीच. वर्ष सरले ना? तिच्या हाताचा रस्सा चाखून. "

असबंध बडबड करून आप्पा पुन्हा भूतकाळात शिरले. आणि नेहमीप्रमाणे त्याच गोष्टीचा फायदा घेऊन निमाने त्यांना ताटातले चार घास भरवले देखील. नाहीतर जेवणाची आणि त्यांची गाठ पडणे मुश्किल व्हायचे. त्यांचे रिकामे ताट आणि स्वतःचे रिकामे पोट, तरीही ती समाधानाने आत वळली. मिरग आले कि तिच्या कितीतरी आठवणी जाग्या व्हायच्या. कितीतरी जखमांच्या खपल्या निघायच्या. पंधरा दिवसाच्या या नक्षत्राने तिला आयुष्यभर पुरेल एवढा पाऊस दिला होता. त्यात होते ते काठोनकाठ भरलेले दुःख, ओसंडून वाहणाऱ्या वेदना, आणि भळभळणारी जखम. याच विचारांत ते रिकामे ताट तिने घासून टाकले, जसे आपले रिकामे आयुष्य ती रोज घासायची, पुन्हा नव्याने चकचकीत करण्यासाठी.

एवढ्यात कसल्याश्या धाड धाड आवाजाने तिची तंद्री भंग झाली. हातातले भांडे तसेच टाकून तीने माजघराच्या दिशेने धाव घेतली, आणि समोरच आप्पांना जमिनीवर कोसळलेले पाहून तिच्या काळजाचे पाणी पाणी झाले. 

"आप्पा...आप्पा उठा! काय झालं?"

कसेबसे उठवण्याचा प्रयत्न करत तिने बाजूच्या तांब्यातील थोडे पाणी त्यांचा तोंडावर शिंपडले. परत हृदय विकाराचा झटका आला की काय?  या विचाराने तिच्या पोटात गोळा आला होता. नक्की काय करावे तिला कळेना म्हणून शेजारच्या तात्यांना आवाज द्यायाला ती उठली, एवढ्यात आपांनी तिचा हात घट्ट पकडला होता. त्यांचे पांढरेफट डोळे तिच्यावरतीच रोखलेले होते.

"निमे, बाळ्याने तुझ्या आयुष्याची माती केली पोरी. माझा लेक असला म्हणून काय झालं ग. शहरात दुसरा संसार थाटून मोकळा झाला... आणि तू इथेच राहिली आमची सेवा करत. एवढं करून त्याच समाधान होईना की काय, ते त्याच्या पोराला सांभाळायला माझ्या माईला घेऊन गेला... भाड्???"

एक सणसणीत शिवी हासडून आप्पा पुन्हा शांत झाले. 

"मी मिरगाची वाट बघत बसलो अन कळलं की चार महिने झाले, माई केव्हाचीच मला सोडून गेली. कायमचीच. नालायकाने कळवलं पण नाही... शेवटची भेट पण होऊ दिली नाही."  आप्पा बोलता बोलता रडू लागले. त्यांना दोन वर्षापूर्वीचे सारे काही आठवले होते. ते ही स्वतःहून...

'निदान पुढच्या मिरगात तरी माईच्या येण्याची आस धरून बसणार नाहीत ते. आणि मला पण आता खोट बोलण्याची गरज नाही.' या विचाराने निमाला हायसे वाटले.

"पोरी बाळ्याला देव कधीच माप करणार नाही.कधीच." म्हणत आप्पा पुन्हा मूर्च्छित पडले.

*****

दुपारपासून आप्पांची तब्येत बिघडत चालली होती. रात्रभर निमा त्यांच्या बाजूला बसून राहिली. सकाळी केव्हातरी निमाचा डोळा लागला होता. उठायला खर तर फारच उशीर झाला, पण सतत कोs, कोss, कोss, कोssss करून ओरडणाऱ्या कोंबड्यांच्या आरवण्याने ती उठली. चुलीवर चहासाठी पाण्याचे आंदन ठेवून ती परसात वळली, तिला आश्चर्य वाटले कारण समोर आप्पा आपल्या थरथरत्या हातानी पाण्याच्या बंबाखाली सरपणाचा जाळ करत होते. धुराचे लोट हवेत वरती विरून जात होते. 

"आप्पा लवकर उठलात? कसं वाटतंय आता ?"   निमा दोन सुकी लाकडं पाण्याखाली सरकवत त्यांच्या बाजूला जाऊन बसली.

हातातील मिसरी बोटाने चोळत आप्पांनी नकारार्थी मान डोलावली. "यंदाच्या वर्ष्याला पण बाळ्याने फसवलं ना ग. काल संपला मिरग... पण माझ्या माईला घेऊन आला नाही तो."

त्यांचे शब्द ऐकताच ती मिनिटभर सुन्न झाली. स्वतःला सावरत, "येतील हो पुढच्या मिरगात."  म्हणत तीने डोक्याला हात लावला.

"काय झालं ग?"  तिचा तो उतरलेला चेहेरा पाहून आप्पांनी प्रश्न केला.

"काही नाही हो. आज सकाळ सकाळ पावसाळा सुरुवात झाली बघा."  म्हणत तिने बाहेर छपरावरून खाली मागीलदारी पडणाऱ्या जलधारांकडे बोट दाखवले. स्वतःचे दुःख बाजूला सारून ती पुन्हा एकदा पुढच्या मिरगाच्या प्रतीक्षेसाठी सज्ज झाली. कारण माईला भेटण्याची आप्पांची आस काही केल्या सरेना. त्यामुळे आता परत पुढच्या मिरगाची वाट बघणे आलेच.

पुर्वप्रसिद्धी - "रेशिमधारा"  पावसाळा ई विशेषांक २०२०  

https://drive.google.com/file/d/1axoKzr6csU5YUmYhOGrm7wk_BtzyCjvM/view?usp=sharing

वेज मोमोज आणि चटणी

चटणीसाठी साहित्य व कृती :

२ टोमॅटो आणि ४ सुक्या लाल मिरच्या हे दोन्ही थोडे पाणी घालुन कुकरला १ शिट्टी काढुन शिजवुन घ्या.  टोमॅटो वरची साल काढुन, टोमॅटोमिरची, २-३ लसुन पाकळ्या आणि तेवढेच आद्रक एकत्र मिस्करला वाटुन घा. 

१ टिस्पुन साखर, थोडे मिठ, १ टिस्पुन लिंबूरस, २ टिस्पुन तेल.

-  गरम तेलामध्ये आद्रक-लसुन, टोमॅटो-मिरची मिश्रण, साखर, मिठ, लिंबूरस सर्व पाच मिनिट शिजवा.

चटणी तयार आहे.

कव्हरसाठी साहित्य व कृती :

१ कप मैदाचे किवा गव्हाचे पीठ घ्यावे. त्यात थोडे मिठ आणि दोन चमचे तेल टाकुन पाण्याने घट्ट भिजवुन घ्यावे.

अर्धा तास झाकुन ठेवा. आपण पोळ्या करण्यासाठी जे कणिक मळुन फ्रिजला ठेवतो ते देखिल इथे वापरता येते.

सारणासाठी साहित्य व कृती: 

शिमला मिरची, गाजर , पत्ताकोबी , कांदा हिरवी पात व सफेद भाग या प्रत्येकी भाज्या १ छोटी वाटी धुवून घ्याव्या. यामध्ये तुम्ही पनीर, स्विटकॉर्न  यासारख्या बर्‍याच भाज्या वापरु शकता.

अदरक-लसुन व हिरवी मिरची याची १ मोठा चमचा पेस्ट किवा हे सर्व थोडे जाडसर कुटुन घेतले तरिही चालेल.

२ टी स्पून तेल, सोया सॉस १ चमचा, १/२ चमचा मिरेपूड व मीठ चवीनुसार.

- गरम तेलामध्ये अदरक-लसुन व हिरवी मिरची याची पेस्ट घालुन, वरिल सर्व भाज्या घालुन पाचच मिनिट शिजवा. मग यात मिरेपूड व मिठ घालुन दोनच मिनिटे शिजवुन भाजी थंड करायला ठेवा. याला जास्त शिजवुन खिमा करायचा नाही.

आता आपण भिजवलेल्या कणकेची लहान पुरी लाटा त्यात १ चमचा किवा अंदाजे तयार भाजी भरून मोदकाचा आकार द्या. भाजी जेवढी जास्त भरणार तेवढे छान रुचकर लागतात. आता या मोमोजना, उकडीच्या मोदकाप्रमाणे कुकरमध्ये १०-१५ मिनिट वाफवुन घ्या.

 (कुकरची शिट्टी बाजुला काढुन ठेवा.) 

चमचमीत मोमोज खायला तयार आहेत.

बटाटा वडा

साहित्य:

पाव किलो बटाटे.

बेसन १ छोटा कप.

४-५ हिरव्या मिरच्या, ५ लसूण पाकळ्या, एक इंच आल्याचा तुकडा, मुठभर कोथिंबीर धुवून बारिक चिरुन,  ४-५ कढीपत्ता पाने धुवून,

चिमुटभर मोहरी आणि चिमुटभर हळद , थोड हींग, १ चमचा मिठ.

कृती:

पाव किलो बटाटे स्वच्छ धुवून, उकडुन घ्यावे.  हाताने थोडे हलकेच कुस्करुन घ्यावे. अतिशय बारिक करु नये. (चित्रात दाखवल्या प्रमाणे घ्यावे.)

बेसनामध्ये चिमुटभर मिठ, अगदी थोडी हळद टाकुन पाणी मिक्स करावे. बॅटर जास्ती पात्तळ किंवा खूप जाड नको. 

मिरच्या, लसूण, आल हे एकत्र सहित्य करुन मिक्सर मधुन किवा खलबत्त्यामध्ये जाडसर ओबडधोबड वाटुन घ्या.

फोडणीसाठी कढईत  तेल गरम करा. तेल कडकडीत तापले कि त्यात मोहरी घाला. मोहरी तडतडली कि, कढीपत्ता पाने, हळद आणि हिंग घालून मग मिरची, आल, लसुन पेस्ट घाला. वरुन कुस्करलेल्या बटाट्याला फोडणी द्या. मिठ, कोथिंबीर घालुन पाचचं मिनिटात गॅस वरुन उतरुन ही भाजी थोडावेळ थंड करायला ठेवा. आता याचे लहान लहान गोळे करुन, बेसनाच्या बॅटर मधुन गोळा बुडवून तेलात सोडा. कडकडीत तेलामध्ये मस्त छान गोल्डन ब्राऊन रंग येईपर्यंत मध्यम आचेवर वडे तळून घ्या.

एखादी खरपुस तळलेली मिठातील मिरची आणि तिखट खोबर-लसनाची चटणी जोडीला घेऊन, चविष्ट वडे खायला तयार आहेत.

एग फ्राइड राइस रेसिपी

साहित्य-

बासमती किवा कोणताही तांदुळ १ वाटी धुवून अर्धा चमचा मिठ घालुन व्यवस्थित शिजवुन घ्यावा,

शिमला मिरची, गाजर , पत्ताकोबी , कांदा हिरवी पात व सफेद भाग वेगवेगळा या धुवून बारिक चिरलेल्या भाज्या प्रत्येकी १/ ४ वाटी.

अदरक-लसुन का पेस्ट - १ चमचा,  हिरवी तिखट मिरची ४,  काळीमीरी पावडर १ चमचा.

अंडी २, मीठ १ चमचा , तेल ४ चमचे. 

चिली सॉस , टोमैटो सॉस , सोया सॉस , प्रत्येकी  १/२ छोटा चमचा.

मुठभर कोथिंबीर.

कृती - 

शिजवुन घेतलेला राईस थोडा सुटा मोकळा करुन हवेवर ठेवा.

कढईमध्ये तेल गरम करुन यात अदरक-लसुन पेस्ट, हिरवी मिरची, शिमला मिरची, गाजर, पत्ताकोबी, कांदा फक्त सफेद भाग, काळीमीरी पावडर मीठ हे सर्व क्रमाने घाला. पाच मिनिट वरिल साहित्य व्यवस्थित शिजु द्या. 

मग हे मिश्रण कढईच्या एका बाजुला घेऊन, दुसर्‍या बाजुला राहिलेल्या तेलामध्ये दोन अंडी फोडुन घाला त्यावर थोडे मिठ घालुन ते फेटुन व्यवस्थित शिजवुन घ्यावे (चित्रात दाखवल्या प्रमाणे अजुन एखादी कढई लागु नये म्हणुन एकाच कढईमध्ये दोन्ही करा).

आता कढईमधील सर्व साहित्य एकत्र करा (अंडी मिश्रण व भाज्या मिश्रण).

यामध्ये शिजवुन घेतलेला राईस व कांदा हिरवी पात घालुन वरुन चिली सॉस, सोया सॉस, टोमॅटो सॉस हे सगळे सॉस मिक्स करा. 

५-१० मिनिट एक वाफ काढुन गॅस बंद करा.  

एग फ्राइड राइस तयार आहे. वरुन कोथिंबीर भुरभुरुन गरमागरम सर्व करा.

रिक्वेस्टेड रेसिपीज

" मागिल आठवड्यापासून WFH चालू आहे. या वेळात करायचं तरी काय ? हा सध्या भेडसावणारा महा गहन प्रश्न ! झोपा तरी किती काढणार ? गप्पा तरी किती मारणार ? लिहिणार तरी किती आणि काय ?

कंटाळ्याचा पण आता कंटाळा आला आहे.

घरात करण्यासारखे काय-काय उद्योग आहेत. यांची उजळणी करुन, मी नेहमीप्रमाणे शेवटी वळते ती स्वयंपाकघराकडेच. आणि सुरु होतात रेसिपीज बनवण्याचे नवनवे प्रयोग. 😋  याआधी आणि या आठवड्यात केलेल्या रेसिपीज ची लिंक मी इथे देत आहे.... काही मैत्रिणींना उपयुक्त आणि रिक्वेस्टेड रेसिपीज पुढील प्रमाणे."

वेज मोमोज आणि चटणी

https://siddhic.blogspot.com/2020/04/blog-post_11.html

बटाटा वडा रेसिपी

https://siddhic.blogspot.com/2020/04/blog-post.html

एग फ्राइड राइस रेसिपी

https://siddhic.blogspot.com/2020/03/blog-post_31.html

श्रीखंड 

https://siddhic.blogspot.com/2019/05/blog-post_0.html

अंडा बिर्याणी

https://siddhic.blogspot.com/2019/05/blog-post_33.html

अळूची पातळ भाजी/फदफदं/फतफत 

https://siddhic.blogspot.com/2019/06/blog-post.html

नारळीभात

https://siddhic.blogspot.com/2019/07/blog-post_24.html

चिकन कटलेट्स

https://siddhic.blogspot.com/2019/08/blog-post_18.html

पुडिंग- साधे सोपे आणि झटपट

https://siddhic.blogspot.com/2019/07/blog-post_18.html

मच्छी कढी / fish curry

https://siddhic.blogspot.com/2019/06/pomfret-curry.html

गुळा-नारळाच्या पुर्‍या/वडे/घारे

https://siddhic.blogspot.com/2019/08/blog-post_14.html

तांदळाची बोर

https://siddhic.blogspot.com/2019/10/blog-post_14.html

एगलेस पॅनकेक (pancake) झटपट आणि चविष्ट

https://siddhic.blogspot.com/2020/03/pancake.html

मिश्र डाळीचा झटपट आणि पौष्टीक ढोकळा

https://siddhic.blogspot.com/2020/03/blog-post.html

घरगुती साजूक तूपाची खास रेसिपी !

https://siddhic.blogspot.com/2019/11/blog-post.html

चिरोटे

https://siddhic.blogspot.com/2019/10/blog-post_27.html

मोड आलेल्या मेथीदाण्याची भाजी

https://siddhic.blogspot.com/2019/08/blog-post_69.html

गोडा मसाला-ऐनवेळी कराव्या लागणाऱ्या स्वयंपाकासाठी.

https://siddhic.blogspot.com/2019/07/blog-post_20.html

कुडाच्या शेंगांची भाजी

https://siddhic.blogspot.com/2019/07/blog-post_88.html

एगलेस पॅनकेक (pancake) झटपट आणि चविष्ट

एगलेस पॅन केकेची रेसिपी

साहित्य -
२ वाटी मैदा किवा गव्हाचे पीठ, ३ चमचे पिठीसाखर, १ चमचा बेकिँग पावडर, अर्धा चमचा बेकिँग सोडा, ३ चमचे तूप, १ ते दिड वाटी दूध. १ चमचा vanilla essence.

कृती-
मैदा, पिठीसाखर, बेकिँग पावडर आणि बेकिँग सोडा, vanilla, मेल्टेड तुप हे सर्व साहित्य व्यवस्थित एकत्र करुन घ्यावे. यानंतर यामध्ये थोडे-थोडे दुध घालून मिश्रण थोडे सैलसर करावे. इडलीच्या मिश्रणाप्रमाणे हे मिश्रण तयार झाले पाहीजे. जास्त पातळ करु नये.
आता हे मिश्रण पाच मिनिटासाठी झाकून ठेवावे. यानंतर (अगदी बारीक आचेवर) नॉनस्टीक पॅन वरती थोडेसे तुप लावून घ्यावे, व त्यावर पळी ने थोडेसे मिश्रण घालावे (फुलक्या एवढेच लहानसे पसरावे). एका बाजुने भाजून दुसया बाजूनेही सोनेरी सर भाजून घ्यावे.
ही अगदी साधीसोपी एगलेस पॅन केकेची रेसिपी आहे.

* बेकिँग सोडा आणि बेकिँग पावडर या दोघांचे गुणधर्म वेगवेगळे आहेत. त्यामुळे हे दोन्ही वापरले जाते.

* जर या मिश्रणामध्ये बेकिँग सोडा ऐवजी एक अंडे फेटून घातले तर तो ही केक चविष्ट लागतो.

मिश्र डाळीचा ढोकळा

साधारणपणे तिघांसाठी.

साहित्य: * तांदुळ, चना डाळ, मुग गळ, उडीद डाळ प्रत्येकी अर्धी वाटी. * हळद, हिरवी मिरची व आले व लसुन पेस्ट २ मोठे चमचे, १ चमचा साखर, मीठ चवीपुरते. * फोडणीसाठी तेल ४ चमचे, १ मोठा चमचा मोहरी ,कढिपत्ता ८-१० पाने, ३ हिरवी मिर्ची. * सजावटीसाठी थोडी कोथींबीर. कृती: तांदुळ, चना डाळ, मुग डाळ, उडीद डाळ प्रत्येकी अर्धी वाटी स्वच्छ धुवून ४ तास भिजत ठेवा. त्यानतर हे सर्व ईडलीच्या मिश्रणाप्रमाणे मिक्सरमध्ये वाटून घ्या. आणि ६-७ तास हे मिश्रण झाकुन ठेवा. {साधारणता दुपारी डाळी व तांदुळ भिजत घातले तर रात्रीते मिक्सर करुन घ्या. व रात्रभर आंबवण्यासाठी झाकुन ठेवा. या मध्ये पिठ छान फुलून येते व खायचा सोडा घालण्याची अजीबात गरज नसते. }

ह्या मिश्रणात हळद, हिरवी मिरची व आले व लसुन पेस्ट, अर्धा चमचा साखर, मीठ घाला व चांगले ढवळुन एकजीव करावे. मिश्रणाची कन्सीस्टन्सी भजी करण्यासाठी ज्या प्रमाने बेसन पिठ तयार केले जाते त्याप्रमाने ठेवावी. ढोकळ्याच्या स्टण्ड् किवा एक पसरट पातळ स्टिल यांच्या डब्याला आतुन तेलाचा हात लावुन घ्या. आता हे मिश्रण त्या डब्यामध्ये ओतून व्यवस्थित टॅप करा. एकसारखे पसरु द्या. मग हा डब्बा कुकरमधे ठेवा. शिटी न लावता १५ मिनिटे वाफवून घ्या. कुकरमधे पाणी जरा जास्त ठेवावे. डबा थोडा पाण्यावरतीच रहाण्यासाठी कुकरमधे आतमध्ये डब्याखाली एखादी उंच प्लेट ठेवून द्यावी. तेल, मोहरी, कढीपत्ता, हिरवी मिर्ची, अर्धा चमचा साखर याची फोडणी करून घ्यावी. या फोडणी मध्ये अर्धा पेला पाणी ओतून मग हे सर्व गरमागरम मिश्रण वाफवलेल्या ढोकळ्यावर ओतावे शेवटी त्याचे आवडत्या आकाराप्रमाने तुकडे करावे.

ढोकळा खायला तयार आहे.

संतोस

खणखणीत आवाजात दोन टाळ्या वाजवुन संतोषने उजवा हात पुढे पसरला. डाव्या हाताने उगाचच पदराला चाळा करत, तिचे ते बायकी नखरे चालू झाले. " ओय्य चिकने ! ए मामा , चल दे दे फटाकसे ! भोत दिनो के बाद आयी मै. चल दे दे !" लालभडक बांगड्यानी भरलेला तो हात, नुसताच राकट आणि रुक्ष... स्त्रिपणाचा जरा ही लवलेश नाही.

" किधर किधर से आते है, भगवानने हात पॉव तो दिये है कमाके खाने को, यहा हमने क्या ठेका लेके रखा है सबका. " संतोसचा हात आपल्याच दिशेने येत आहे हे पाहुन, तो घाणेरडा स्पर्श टाळण्यासाठी सुधावाण्याने काहीतरी कुरकुरत २ रुपयाच एक नाण तिच्याकडे भिरकावलं.

" हु मामा! तुम भी नॉ... दो रुपयेसे क्या होता है रे ? अच्छा चल. टाटा." परत पदराशी चाळा करत , लटकत मुरडत ती पुढ्च्या दुकानाकडे वळली. पण दुकानदाराने तिच्या तोंडावरतीच शटर डाऊन केले होते. अजुन दोन-चार टपर्या आणि दुकाने ढुंडाळत, दोन तास रस्ता पायदळी तुडवत, तिने रेल्वे फाटकाचा रस्ता पकडला. आता चांगलीच काळोखी रात्र झाली होती.

" दोन...पाच...विस... दोन... दोन... दोन...पाच....दहा..., ....., ....,,.... कुल मिलाकर ८७ रुपया. " हातातले पैसे मोजत ती भरल्या आभाळाकडे बघु लागली. तसाच फुटपाथवर टाकुन दिलेला कडकडीत, अर्धमेला देह. " आयेगा मजा अब बरसात का, तेरी-मेरी दिलकश मुलाकात का....लाल्ल्ल्ल ला ला लाला लाल्ल्ल्ल्ल....आ आआ आआआ."

" ओ संतोस इधर क्या करती रे ? चल तिल्ली बझार. उधर बडा गिर्‍काईक मिलेगा. थोडा मस्का लगानेका... बझार बडी तेजी मे है हा आजकल."

सलमाच्या आवाजाने संतोष फुटपाथवरुन उठली , आणि काहितरी अचानक आठवल्यासारख झपझप पावले टाकत, रेल्वे पुलाच्या बोळाकडे निघाली.

" कितनी बार बोला पर तू नही सुनेगी. मै तो चली." म्हणत सलमाही चुपचाप चालू पडली.

ती निघुन गेल्याची शहानिशा करुन संतोस ने पुन्हा चालायला सुरुवात केली. चार पडक्या-झडक्या अर्धवट बांधकामाच्या ईमारती मागे सोडुन तिने एक निसरडी जागा गाठली, आणि आजुबाजूचा कानोसा घेऊन एक कचरा कुंडीच्या इथे येऊन टेहळनी सुरु केली. अगदी भयान रात्र त्यात हे निर्जन ठिकाण, कोणी चिटपाखरु आसण्याची शक्यता कमीच... हे पाहुन तिने दोन ढेगांवर असणार्या एका खोपटाकडे धाव घेतली.

कररर्र असा पत्र्याचा कर्कश आवाज. खोपटं कसलं, चारी बाजुला लहान मोठ्या आकाराचे आणि काळे-कुट्ट पडलेले पत्रे फक्त नावापुरतेच आधाराला उभे होते. आत दोन अ‍ॅल्युमीनीअमच्या काळपट ताटल्या आणि एक पितळी तांब्या. ठिकठिकाणी ठिगळ पडलेली एका मळक चटई. केसाचा गंगावन, हातातल्या भाराभर बांगड्या, गळ्या-कानातले भडक नकली दागीने तिने ओरबाडून काढले. तोंडावर सपासप पाण्याचा मारा करुन ती त्या पत्राच्या शेडला टेकली. बसल्याक्षणी तिने कापडे काढुन एक लुंगी आणि लाल बनीयान अंगात चढवली. आता 'ती' चा 'तो' झाला होता.

त्या हालचालीची चाहुल बाजुला झोपलेल्या दोन जिवांना लागली होती. उपाशी पोटाने झोपलेली ती दोन लहान लेकर आत्तापर्यंत उठली आणि संतोस ला बिलगली.... " बा आला...बा आला... बा मना भुक लागले रं... खायाला काय आनल ? दी ना !" संतोस ने येताना बरोबर आणलेलेल्या खाण्याच्या पुड्या त्यांच्या पुढे ठेवल्या. भुकेली मुले त्यावर तुटून पडली होती. पाच एक मिनिटांत सगळ्याचा फडश्या पडला, हे पाहुन संतोसच्या मनात एक विचार आला, " या अनाथ दोन जिवासाठी तर रोज टाळ्या वाजवत दारोदारी भटकतो मी. नाहितर भिक मागुन दिवसाला मिळणार्या पाच- दहा रुपयात मस्त जगत होतो."

बाजुला असलेल्या प्लॉस्टीकच्या भांडयातले पाणी घटाघटा पिऊन संतोष ने संतोषाने आपले डोळे मिटले.... उद्या परत 'तो' ची 'ती' होण्यासाठी.

माझ्यातली 'ती'

" तिच्या मनाची घालमेल एका अंकामध्ये मांडने खरं तर शक्य नाही.

तिची नानाविध रुपे, हजारो रंगछटा आणि अनेक भाव-भावना,

कधी व्यक्त... कधी अव्यक्त, तर कधी मुक्त आणि कधी बंदिस्त,

त्याच ' माझ्यातल्या ती ' ला तिच्याच जागतिक महिला दिना निमीत्त, एक छोटीशी भेट…

म्हणजे आम्हा सगळ्यांचा हा छोटासा प्रयत्न,

हा पहिला-वहिला स्त्रि-विषेश अंक आपणास सादर करत आहोत…

माझ्यातली 'ती' "

*****

नुसतीच वणवण आयुष्याची,

अन् नुसताच वैशाख मास.

जखडली जरी पाळेमुळे,

जरी गोठून गेले श्वास.

युगे युगे वंचित ठेवुनीही

तू पूसलास ना तो विश्वास.

गवसली घालून स्वयंसिद्धीस

मी आज निर्मीले माझे अवकाश.

*****

आज पुन्हा पंखात बळ घेऊन, नव्या दिशेने उडण्यासाठी...
आज पुन्हा राखे मधूनी, फिनिक्स प्रमाणे फडफडण्यासाठी...
घेऊन आलो आहोत.... माझ्यातली 'ती'.

*****